Korzystając z portalu Jaslo4u.pl wyrażasz zgodę na użytkowanie mechanizmu plików cookie. Mechanizm ten ma na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania portalu Jaslo4u.pl. Korzystając ze strony akceptujesz Politykę Prywatności portalu Jasło4u.pl
Jaslo4u.pl - Jasielski portal informacyjny
Jaslo4u.pl - Jasło dla Ciebie

Ludzkie szczątki z placu budowy drogi trafiły do kaplicy cmentarnej w Szebniach

18

Ludzkie szczątki, które ekshumowano przed dwoma tygodniami na placu budowy nowego odcinka drogi wojewódzkiej nr 992 w Jaśle, złożono w kaplicy cmentarnej w Szebniach. To jedynie czasowe rozwiązanie. PZDW w Rzeszowie złożył wniosek o zgodę na dokonanie ich pochówku na Cmentarzu Ofiar Terroru Hitlerowskiego w Warzycach. Charakter ujawnionego przed kilkoma miesiącami znaleziska, wciąż jednak nie jest znany.

Co dalej ze szczątkami?

Inwestycji pn. „Budowa nowego odcinka drogi wojewódzkiej nr 992 Jasło - Zarzecze - Nowy Żmigród - Kąty - Krempna – Świątkowa Mała - Grab - Granica Państwa w m. Jasło”, od ponad pół roku towarzyszą spore kontrowersje, związane z ujawnionymi na terenie, na którym prowadzone są prace budowlane, ludzkimi szczątkami. Na pierwsze pochówki w pobliżu cmentarza żydowskiego w Jaśle natrafiono we wrześniu i październiku ubiegłego roku. Przeprowadzone przez archeologów badania sondażowe, które objęły obszar ponad 700m2 nie przyniosły jednak kolejnych tego rodzaju odkryć. Prace na terenie budowy drogi, w sąsiedztwie kirkutu przy ul. Floriańskiej, mogły ruszyć ponownie.

Ekshumację ludzkich szczątków przeprowadzono 12 czerwca 2020 r.

W styczniu bieżącego roku, przy realizacji prac ziemnych, ujawniono jednak kolejne szczątki. Tym samym, znów pojawiły się pytania o historię cmentarza żydowskiego w Jaśle i przyległych do niego terenów. Odkryte pochówki po raz wtóry dały pretekst do dyskusji nad ich pochodzeniem. Komisja Rabiniczna ds. Cmentarzy w Warszawie konsekwentnie broniła tezy, jakoby ludzkie szczątki spoczywały na tak zwanym „nowym” cmentarzu żydowskim. Jej potwierdzeniem, miały być gromadzone pieczołowicie przez kilka miesięcy archiwalia.  Dla inwestora, którym w tym przypadku jest Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich w Rzeszowie, odkrycie oznaczało wyłączenie z prac budowlanych obszaru o powierzchni ok. 5-6 arów. W wyjaśnienie charakteru pochówków zaangażowano nawet specjalistów z zespołu Biura Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, którzy przeprowadzili ich oględziny w lutym 2020 r. Opinia biegłych, która była wypadkową oględzin, nie pozwoliła jednak Prokuraturze Rejonowej w Jaśle na wysunięcie ostatecznych wniosków w tej sprawie.

Sytuacja wydawała się być patową, aż do 12 czerwca bieżącego roku. Wówczas, podczas długiego weekendu, uprawnieni archeolodzy wraz z antropologiem podjęli szczątki. Decyzję o przeprowadzeniu ekshumacji, na wniosek PZDW w Rzeszowie, złożony 3 czerwca 2020 r., wydała Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Jaśle. Na podstawie zezwolenia na ekshumację, kości zostały złożone w kaplicy cmentarnej w Szebniach. Nie zostaną tam jednak na zawsze. PZDW w Rzeszowie, 22 czerwca bieżącego roku, złożył, bowiem wniosek do wojewody podkarpackiego o wyrażenie zgody na dokonanie pochówku szczątków na Cmentarzu Wojennym Ofiar Terroru Hitlerowskiego w Warzycach koło Jasła.

Widok na kaplicę cmentarną w Szebniach 

Ustalenia wojewódzkiego konserwatora zabytków

Wciąż jednak nie wiemy wszystkiego o charakterze pochówków ujawnionych na placu budowy nowego odcinka DW992 w Jaśle. Nieco więcej światła na tę intrygującą kwestię, rzucać może stanowisko Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Przemyślu z 4 maja 2020 r., które to stanowisko, dotyczy ustalenia zakresu i form ochrony cmentarza żydowskiego w Jaśle. Oparte zostało ono na wynikach kwerendy archiwalnej opracowanej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie oraz ustaleniach Instytutu Pamięci Narodowej. Wynika z niego, że oprócz wyników ustaleń poczynionych przez IPN (przekazanych w formie notatki) w posiadaniu PWKZ w Przemyślu nie znajdują się inne dowody źródłowe, w sprawie pochówków ofiar cywilnych zamordowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej, które mogą być pochowane na obszarze, na którym prowadzone są prace budowlane. W odpowiedzi na szereg pytań dotyczących znaleziska, nadesłanej przed kilkoma dniami do naszej redakcji przez PWKZ w Przemyślu czytamy, że „nie mamy w tym momencie również, potwierdzonych informacji, że na tym terenie znajdowały się pochówki osób zmarłych naturalnie w okresie przedwojennym”.

W opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków w Przemyślu – Beaty Kot, istnieniu pochówków na obszarze przeznaczonym pod budowę nowego odcinka drogi wojewódzkiej nr 992 w Jaśle, z tak zwanego „nowego” cmentarza żydowskiego, zaprzeczać ma mapa Wojskowego Instytutu Geologicznego z 1938 r., gdzie cmentarz żydowski zaznaczony jest poza obszarem działek 465 i 450, które w źródłach archiwalnych figurują jako te, na których funkcjonował w okresie międzywojennym cmentarz żydowski. Zdaniem Beaty Kot, potwierdzeniem dla wyrażonej powyżej tezy jest również lokalizacja muru okalającego kirkut, który widoczny jest na niemieckim zdjęciu lotniczym z 1944 r. Wysuwa ona wniosek, że zgodnie z analizą zdjęcia, na terenie, na którym miał znajdować się „nowy” cmentarz żydowski, nie ma śladów jakiegokolwiek jego użytkowania.   

Istnieniu na terenie powstającej obecnie drogi, cmentarza żydowskiego, przeczyć mają także zeznania dwóch świadków, które znalazły się w aktach Sądu Rejonowego w Jaśle, dotyczących postępowania w sprawie zasiedzenia nieruchomości nr 1858 (dawne parcele katastralne nr 450 i 465 Jasło). Pierwszy z nich pracował w weterynarii w Gorajowicach, w latach 1948-1952. Drugi zaś w Lecznicy Weterynaryjnej w Jaśle od 1952 r. W tym przypadku warto jednak podkreślić, że protokół datowany jest na 16.11.1999 r.

Widok na Cmentarz Wojenny Ofiar Terroru Hitlerowskiego w Warzycach 

Działki, o których mowa wyżej, zgodnie z ustaleniami Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie, zostały zakupione przez Gminę Żydowską w 1931 r. z przeznaczeniem na poszerzenie cmentarza żydowskiego. W opinii PWKZ w Przemyślu, na dokonywanie w tym miejscu pochówków, wskazuje wyłącznie mapka opracowana przez Weitza Mendla, postać doskonale znaną z poprzednich naszych publikacji na ten temat, który lokalizuje groby wojenne w miejscu obecnego odkrycia szczątków ludzkich, a pozostałe macewy na terenie działek przekazanych powstałej po wojnie lecznicy weterynaryjnej.

Stanowisko Beaty Kot – Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków jest w kwestii obszaru cmentarza żydowskiego jasne. Precyzyjnie, zostało ono określone w piśmie z 16 czerwca bieżącego roku adresowanym do naszej redakcji. „W naszej ocenie, po dokonaniu analizy dokumentów oraz pomiarów geodezyjnych, które zostały wykonane (w naszej obecności), teren cmentarza obejmował obecny teren ogrodzony murem razem z częścią określaną jako nowy cmentarz (związany ogrodzeniem ze starą częścią) – na której pochowane są osoby zamordowane w czasie II wojny światowej. Teren starego cmentarza dochodził do ul. Floriańskiej, gdzie obecnie znajduje się droga dojazdowa do nieistniejącego budynku weterynarii. Razem powierzchnia tych działek, wynosi: teren ogrodzony starego cmentarza łącznie z nowszą częścią z pochówkami ofiar z II wojny światowej nowy cmentarz 0,3093 ha, łącznie z terenem, na którym wydzielono drogę do weterynarii […] (do ogrodzenia cmentarza) powinien mieć obszar o pow. 0,3569 ha”.

W konkluzji PWKZ w Przemyślu podkreśla, że bez przeprowadzenia dalszych szczegółowych badań antropologicznych i ekspertyz archeologicznych, nie uda się ustalić charakteru i chronologii grobów. Być może więcej dowiemy się, kiedy na biurko Beaty Kot trafi raport sporządzony przez archeologów, po przeprowadzonej dwa tygodnie temu ekshumacji szczątków.

„Nowy” cmentarz żydowski był wykorzystany

Analiza wspomnianej wcześniej opinii Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie dotyczącej „historycznych granic cmentarza żydowskiego w Jaśle w związku z odkryciem szczątków ludzkich na terenie drogi wojewódzkiej nr 992 w Jaśle”, pozwala na wysnucie nieco odmiennych wniosków w tej materii, niż te, do których na podstawie opracowania doszedł PWKZ w Przemyślu.

Należy podkreślić, że opracowanie NID, którym dysponujemy, nie jest zakończone. Opiera się w znacznej mierze na skompletowanych materiałach źródłowych i bibliograficznych oraz kwerendzie archiwalnej przeprowadzonej przez pracowników Oddziału Terenowego NID w Rzeszowie. Prace zakłócił wybuch epidemii koronawirusa. Nie odbyła się m.in. zaplanowana wizja terenowa na placu budowy z udziałem pracowników OT NID w Rzeszowie oraz archeologa OT NID w Lublinie. Jednak w obliczu przeprowadzonej 12 czerwca bieżącego roku ekshumacji szczątków, pojawia się pytanie, czy w ogóle zostanie ona przeprowadzona? Z lektury opinii, można jednak przypuszczać, że dalsze badania będą kontynuowane w przyszłości.  

Autorzy opracowania odwołują się m.in. do źródeł archiwalnych, na które powoływaliśmy się we wcześniejszych publikacjach na temat inwestycji > Czy doszło do profanacji ludzkich szczątków?  Na ich podstawie wnioskują, że teren cmentarza żydowskiego, prawdopodobnie w 1931 r. powiększono o dwie parcele sąsiadujące bezpośrednio z dotychczasowym cmentarzem od strony zachodniej. Wskazują w tym kontekście na parcele nr 450 i 465. O powierzchni cmentarza żydowskiego w Jaśle świadczyć może, z kolei, sporządzona w 1946 r. ewidencja nieruchomości narodowości żydowskiej w Jaśle, według której zajmował on ok. 1,4 ha. Więcej niż teren przy ul. Floriańskiej, który do dziś okala betonowy mur.    

Czy na tak zwanej „nowej” części cmentarza żydowskiego organizowane były jednak pochówki? Odpowiedź na tak postawione pytanie możemy uzyskać odwołując się do spotkania z dnia 3 listopada 1953 r. z udziałem Weitza Mendla – prezesa Kongregacji Wyznaniowej Żydowskiej oraz Jana Haleckiego kierownika lecznicy weterynaryjnej, która przy ul. Floriańskiej postała w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku. W opinii NID znajdziemy informację na temat ustaleń, jakie wówczas poczyniono. Wynika z nich, „że na południowej części parceli leżącej w użytkowaniu P.Z.L.Z.  w Jaśle znajdują się i po stronie wschodniej i po stronie zachodniej widoczne, dobrze zachowane groby pochowanych tamże osób narodowości polskiej wyznawania zarówno rzym. kat. Jak i Mojżeszowego Niezależnie od tego między obiema stronami od wschodu i zach. tej parceli, o której mowa znajduje się kilka grobów, których położenia nie można ustalić. W grobach pochowane są zwłoki osób zarówno zmarłych przed rokiem 1939 jak i w czasie okupacji hitlerowskiej/pomordowanych/.”

Autorzy opinii zwracają uwagę na fakt, że podawane w źródłach powierzchnie działek, które miał zajmować cmentarz żydowski, różnią się od siebie, lecz nieznacznie. Kiedy w 2018 r. OT NID w Rzeszowie realizował projekt pn. „Oznakowanie cmentarzy żydowskich”, nie rozpoznał on istnienia cmentarza na obszarze większym niż ten, który wyznacza obecnie betonowy mur, a w świadomości zbiorowej lokalnej społeczności nie funkcjonuje on jako obiekt o szerszych granicach.

W konkluzji OT NID w Rzeszowie stwierdza, że około 1931 r. cmentarz żydowski został powiększony o dwie duże parcele nr 450 i 465, leżące bezpośrednio przy zachodniej granicy parcel 429/2 i 429/3. Co więcej, zdaniem autorów opinii, w świetle źródeł archiwalnych teren „nowego” cmentarza był czynny/wykorzystany. Miały się na nim znajdować pochówki sprzed 1939 r. jak i z okresu okupacji hitlerowskiej (osób pomordowanych w czasie wojny, wyznawców wyznania mojżeszowego, jak i rzymsko-katolickiego, ale tylko w części południowej.  

Opracowanie: OT NID w Rzeszowie

O sprawie ludzkich szczątków odkrytych na terenie budowy nowego odcinka DW992 pisaliśmy tutaj:

Odnaleziono ludzkie szczątki na placu budowy

Tam mógł być cmentarz. Budowa drogi wstrzymana

Szczątki kobiety mogą mieć nawet 100 lat

Zaskakujące odkrycie przy cmentarzu żydowskim

Zamiast cmentarza odkryli osadę z epoki brązu

Odkryto kolejne szczątki ludzkie na placu budowy drogi. Tam mógł znajdować się cmentarz

IPN pomoże w zbadaniu szczątków

Czy doszło do profanacji ludzkich szczątków?

Rozpoczęła się ekshumacja szczątków przy jasielskim kirkucie

MD

Napisany dnia: 25.06.2020, 09:00

Komentarze Czytelników:

Dodaj komentarz Widok:
1
@ CHORE PAŃSTWO !!!
dnia 25.06.2020, 20:52 · Zgłoś
Wybudują "obwodnicę" - ale taką, aby omijać szerokim łukiem, to miasto emerytów i rządzone przez emerytów...
Odpowiedz
5
@ Za
dnia 25.06.2020, 15:33 · Zgłoś
Bez dobrych dróg i obwodnicy
Nich nawet nie zainwestuje złotówki w jaśle.
Odpowiedz
6
@ do Zaciekawiony
dnia 25.06.2020, 15:23 · Zgłoś
Bo nie ma najmniejszych dowodów, że są to szczątki osób
wyznania mojrzeszowego. Na cmentarzu w lesie Warzyckim
spoczywają zamordowani różnych wyznań.
Odpowiedz
10
@ Lk
dnia 25.06.2020, 15:11 · Zgłoś
Czy Jasło robi coś w sprawie obwodnicy
Odpowiedz
5
@ jak to co
dnia 25.06.2020, 15:55 · Zgłoś
modli się !!!
Odpowiedz
3
@ sssdfg
dnia 25.06.2020, 11:45 · Zgłoś
Opis bardzo pogmatwany
Odpowiedz
3
@ Abnegat
dnia 25.06.2020, 14:01 · Zgłoś
Taki jakby talmudyczny, czyli "za, a nawet przeciw".
Odpowiedz
1
@ pbn
dnia 25.06.2020, 14:18 · Zgłoś
[Komentarz nie na temat]
Odpowiedz
0
@ pbn
dnia 25.06.2020, 11:26 · Zgłoś
[Komentarz nie na temat]
Odpowiedz
1
@ pbn
dnia 25.06.2020, 13:51 · Zgłoś
ROŻwP

Nie zakłamiesz prawdy, trollo-osiołku
Odpowiedz
1
@ Dobry chłopak.
dnia 25.06.2020, 11:25 · Zgłoś
I znowu prymitywne pytania,
I znowu puste komentarze. Brak czasu??
Odpowiedz
6
@ Zaciekawiony
dnia 25.06.2020, 09:14 · Zgłoś
A czego nie pochować na jasielskim Kirkucie ?
Odpowiedz
1
@ odp: wyznawania zarówno rzym. kat.
dnia 25.06.2020, 21:22 · Zgłoś
"groby pochowanych tamże osób narodowości polskiej wyznawania zarówno rzym. kat. Jak i Mojżeszowego Niezależnie od tego między obiema stronami od wschodu i zach. tej parceli, o której mowa znajduje się kilka grobów, których położenia nie można ustalić. W grobach pochowane są zwłoki osób zarówno zmarłych przed rokiem 1939 jak i w czasie okupacji hitlerowskiej/pomordowanych/.”
Odpowiedz
22
@ Maro
dnia 25.06.2020, 09:09 · Zgłoś
Kolejna droga której nie potrzebujemy i która zakorkuje Klasztorna j jadących od strony Sobniowa.
Wybudowali łącznik za 23 miliony i co? Żadnych korków nie rozładował, mało tego parę miesięcy po otwarciu wymagał remontu. Wybierajcie Jaślanie dalej Pawlusia, Zającową, Rzońce, Pabiana itd... to dalej będziecie mieć w Jaśle taki dobrobyt jak jest teraz .. gratulacje
Odpowiedz
5
@ kierowca
dnia 25.06.2020, 10:59 · Zgłoś
każda nowa droga jest potrzebna, każdy samochód jadący nową drogą nie zajmuje starej.
Jeśli dalej są korki to tylko znaczy ze potrzeba więcej nowych dróg.
Jak można pisać ze nie potrzebujemy dróg jednocześnie narzekając na korki..
Odpowiedz
10
@ Za
dnia 25.06.2020, 13:16 · Zgłoś
Ten co pisze że droga jest niepotrzebna to chyba jest niepoważny.
Każdy nowy kilometr jest bardzo ważny dla Jasła.
Odpowiedz
-2
@ ehhhh
dnia 25.06.2020, 13:25 · Zgłoś
covid zbiera żniwo a pis chowa dane i podkręca statystyki a jak jest każdy widzi no może po za upojonymi religijnie i pisistami tym to już nawet dobry łokulista nie pomoże!!!
Odpowiedz
Dodaj komentarz
Piszesz jako:

Serwis Jaslo4u.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść powyższych komentarzy. Redakcja zastrzega sobie prawo usuwania i redagowania komentarzy niezwiązanych z tematem, zawierających wulgaryzmy, reklamy i obrażających osoby trzecie. Użytkownik ponosi odpowiedzialność za treść komentarzy zgodnie z Polskim Prawem i normami obyczajowymi. Pełne zasady komentowania dostępne na stronie: Regulamin komentarzy

Panel Logowania

Wiesz coś ciekawego? Poinformuj nas o tym!
Wiesz coś, o czym my nie wiemy?
Chcesz podzielić się z nami informacjami?
Napisz do Redakcji lub wypełnij poniższy formularz.
Treść (wymagana):
Kontakt (opcjonalnie):
Kontakt z redakcją:

Mailowo: [email protected]
Telefonicznie: 508 772 657